ড০ ৰতন লাল 1963 চনত 200 টকাৰ বৃত্তি লৈ IARI (ভাৰতীয় কৃষি গৱেষণা প্ৰতিষ্ঠান)ত উপস্থিত হৈছিল। স্নাতক ডিগ্ৰী লাভ কৰাৰ পিছত তেওঁ ১৯৬৫ চনৰ ২৮ ডিচেম্বৰত IARI এৰিছিল। আইএআৰআইৰ (IARI) ১১৬ তম প্ৰতিষ্ঠা দিৱসৰ অনুষ্ঠানত ড০ লালে ভাৰ্চুৱেল বক্তৃতা প্ৰদানৰ সময়ত এইদৰে কৈছিল যে "আইএআৰআইয়ে মোক মই কোন তাৰ এক পৰিচয় দিছিল। এইটো এটা অলৌকিক ঘটনা।"
কৃষি জাগৰণৰ শিপ্ৰা সিঙৰ সৈতে ড০ ৰতন লালৰ এক স্পষ্ট বাৰ্তালাপ হয়৷ উল্লেখযোগ্য যে ড০ ৰতন লাল মাটি স্বাস্থ্যৰ জনক বুলি জনা যায় আৰু 2020 চনত বিশ্ব খাদ্য বঁটা লাভ কৰিছিল। তেঁও বার্তলাপত জানিব দিয়ে যে মাটিৰ স্বাস্থ্য ব্যাহত কৰা কৃষি পদ্ধতি, মাটিৰ কাৰ্বন পৃথকীকৰণৰ বিষয়ে আৰু ভাৰতীয় কৃষকসকলে তেওঁলোকৰ খেতিপথাৰৰ মাটিৰ বিষয়ে কি কৰিব পাৰে তাৰ বিষয়ে কয়।
1. আপোনাৰ এটা দশকৰ অভিজ্ঞতাত, কি কৃষি পদ্ধতিৰ ফলত বছৰত মাটিৰ মানদণ্ড হ্ৰাস পাইছে?
সঁহাৰি: মাটিৰ মানদণ্ড অৱনতিৰ প্ৰথাবোৰৰ ভিতৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈছে: ক) শস্যৰ অৱশিষ্টবোৰ জ্বলোৱাৰ ক্ষেত্ৰত, খ) খেতি কৰা, গ) ধানখেতি, ঘ) বানপানী জলসিঞ্চন, ঙ) অত্যাধিক পশুৰ চলাচল, চ) সাৰৰ অসন্তুলিত প্ৰয়োগ, ছ) শস্য চপোৱা বা পশু চৰণৰ দ্বাৰা জমা হোৱা পুষ্টি (মাইক্ৰ' আৰু মেক্ৰো) সলনি নকৰা, উদাহৰণ স্বৰূপে) কীটনাশক আৰু ফাৰ্টলাইজাৰৰ নিৰ্বিচাৰ ব্যৱহাৰ।
2. মাটিৰ কাৰ্বন পৃথকীকৰণৰ বিষয়ে আমাক কওঁক।
সঁহাৰি: মাটিৰ প্ৰক্ৰিয়া কাৰ্বন পৃথকীকৰণৰ অৰ্থ হৈছে বায়ুমণ্ডলৰ পৰা কাৰ্বন ডাই অক্সাইড স্থানান্তৰ (প্ৰত্যাহাৰ) কৰা আৰু ইয়াক উদ্ভিদৰ বায়োমাছৰ জৰিয়তে মাটিত ৰখা যাতে ইয়াক তাৎক্ষণিকভাৱে বায়ুমণ্ডললৈ প্ৰেৰণ কৰা নহয় আৰু শতিকা ধৰি মাটিত থাকে। বায়ুমণ্ডলীয় CO2-ক বায়ুৰ পৰা মাটিলৈ স্থানান্তৰ কৰাৰ দুটা প্ৰক্ৰিয়া আছে:
ক) উদ্ভিদৰ বায়োমাছৰ ইনপুটৰ জৰিয়তে মাটি জৈৱিক কাৰ্বন (SOC) যি পচি যায়, মাটিৰ জৈৱিক পদাৰ্থলৈ ৰূপান্তৰিত হয় আৰু স্থিৰ মাটিৰ সমষ্টি (গাঁথনিগত একক) গঠনৰ জৰিয়তে পচন হোৱাৰ পৰা সুৰক্ষিত হয়, অৰ্গেনো-খনিজ কমপ্লেক্স সৃষ্টি কৰে (যেনে ধাতৱীয় কেচনৰ সৈতে জৈৱিক অণু যেনে - Fe, Al, Mn, Ca, Mg ইত্যাদি) সৃষ্টি কৰা, আৰু ইয়াক খহনীয়াৰ বিৰুদ্ধে সুৰক্ষিত কৰা উপ-মাটিলৈ গভীৰভাৱে স্থানান্তৰ কৰা হয়।
খ) গৌণ কাৰ্বনেট ( pedogenic carbonates) বা বাইকাৰ্বোনেট গঠনৰ জৰিয়তে মাটিৰ অজৈৱ কাৰ্বন (Soil inorganic carbon)। এই অজৈৱ যৌগবোৰ তেতিয়া সৃষ্টি হয় যেতিয়া মাটিত CO2 (শিপা আৰু জীৱাণুৰ শ্বসনৰ পৰা মুকলি হয় আৰু জৈৱিক পদাৰ্থৰ ক্ষয়) মাটিৰ পানীত দ্ৰৱীভূত হৈ পাতল কাৰ্বনিক এচিড গঠন কৰে আৰু ই কেচন (চি,এমজি,কে ইত্যাদি)ৰ সৈতে প্ৰতিক্ৰিয়া কৰি কাৰ্বনেট গঠন কৰে। এই কেচনবোৰৰ উৎস বাহ্যিক হ'ব পাৰে (সংশোধনৰ ইনপুট, আকাশী জমা, চিলিকেট খনিজ পদাৰ্থৰ বতৰ ইত্যাদি)। গৌণ কাৰ্বনেটবোৰৰ মাটিত দীঘলীয়া গড় আৱাসী সময় থাকে। ভাল মানদণ্ডৰ জলসিঞ্চন পানীৰ সৈতে বাইকাৰ্বোনেটৰ লিচিং হৈছে এছ.আই.চি.-ৰ পৃথকীকৰণৰ আন এক প্ৰণালী। শুকান আৰু অৰ্ধ-শুষ্ক অঞ্চলত এছ.আই.চি.-ৰ পৃথকীকৰণ হৈছে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰক্ৰিয়া।
3. জলবায়ু পৰিৱৰ্তনে সমগ্ৰ বিশ্বৰ কৃষিক প্ৰভাৱিত কৰিছে। উষ্ণতা বৃদ্ধিয়ে শস্যৰ প্ৰকাৰ, শস্যৰ ম্যাদ আদি প্ৰভাৱিত কৰাৰ ভাবুকি দিয়ে। কৃষকসকলে পৃথিৱীৰ জলবায়ু পৰিৱৰ্তন চক্ৰৰ সৈতে কেনেদৰে খাপ খোৱা উচিত?
সঁহাৰি: গোলকীয় উষ্ণতাৰ সমস্যাটো সমাধান কৰিবলৈ কৃষকসকলৰ ওচৰত দুটা বিকল্প আছে যাতে শস্যৰ বিকাশ আৰু উৎপাদনৰ ওপৰত বিৰূপ প্ৰভাৱ নপৰে:
ক. অভিযোজন: ইয়াৰ অৰ্থ হৈছে উষ্ণ আৰু শুকান জলবায়ুৰ বাবে উপযুক্ত শস্যৰ প্ৰকাৰ বা প্ৰজাতিৰ বাছনিৰ দ্বাৰা জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰতিকূল প্ৰভাৱ হ্ৰাস কৰাৰ ৰণনীতি। অভিযোজনৰ কিছুমান গুৰুত্বপূৰ্ণ বিকল্পৰ ভিতৰত আছে: ৰোপণৰ সময়ত পৰিৱৰ্তন, বীজ প্ৰস্তুত কৰাৰ বিভিন্ন পদ্ধতি, খৰাঙৰ বিপদাশংকা হ্ৰাস কৰিবলৈ মূল অঞ্চলত পানী সংৰক্ষণ কৰা, মাটি গৰম আৰু শীতল ৰখাৰ বাবে শস্যৰ অৱশিষ্ট স্তৰ বজাই ৰখা। আৰু ঋতুভেদে শস্য ৰোপন কৰা। এই স্থান-নিৰ্দিষ্ট পদ্ধতিবোৰক "জলবায়ু স্মাৰ্ট কৃষি" বা "জলবায়ু স্থিতিস্থাপক কৃষি" বুলি কোৱা হয়
খ. প্ৰশমন: ইয়াৰ অৰ্থ হৈছে জীৱাশ্ম ইন্ধন দহন আৰু বনধ্বংসৰ দৰে উৎসৰ পৰা সেউজগৃহ গেছৰ নিৰ্গমন হ্ৰাস কৰা, আৰু মাটি, গছ, আৰ্দ্ৰভূমি, খনি ভূমি আৰু নগৰভূমিত পৃথকীকৰণৰ দ্বাৰা নৃতাত্ত্বিক নিৰ্গমন হ্ৰাস কৰা। কৌশলটো হ'ল জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ সমাধান হিচাপে কৃষি আৰু বনাঞ্চলক এক সমাধান হিচাপে গঢ়ি তোলা(সমস্যাৰ সলনি)।
গ. কৃষকসকলক অনুপ্ৰেৰিত কৰা: কাৰ্বন পৃথকীকৰণৰ দ্বাৰা প্ৰদান কৰা পৰিৱেশ তন্ত্ৰ সেৱাৰ বাবে পৰিশোধৰ জৰিয়তে জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ অভিযোজন আৰু প্ৰশমনত সক্ৰিয় হোৱাৰ বাবে কৃষকসকলক পুৰস্কৃত কৰিব লাগিব। ইয়াৰ ভিতৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈছে নৃতাত্ত্বিক নিৰ্গমন বন্ধ কৰা, পানীৰ মানদণ্ড আৰু পৰিমাণ উন্নত কৰা, জৈৱ বৈচিত্ৰতা বৃদ্ধি কৰা ইত্যাদি।
4. আপুনি আপোনাৰ IARI প্ৰতিষ্ঠা দিৱসৰ বক্তৃতাত মাটিৰ গুনাগুণ হ্ৰাস প্ৰভাৱৰ বিষয়ে কৈছিল যে সাৰ, ইনপুট আদিৰ জৰিয়তে উৎপাদন বৃদ্ধি হয় ঠিকেই কিন্তু পুষ্টিৰ মানদণ্ড হ্ৰাস হয়। এইক্ষেএত আজিকালি, কৃষকৰ উপাৰ্জন দুগুণ কৰাৰ বাবে কৃষি অধিক উৎপাদনমুখী। এই পৰিস্থিতিত, আমি কেনেকৈ নিশ্চিত কৰিম যে মানুহৰ স্বাস্থ্যৰ বাবে মাটিৰ সূক্ষ্ম পুষ্টি অক্ষত থাকে?
সঁহাৰি: ভাৰতে 1960 আৰু 2020 চনৰ ভিতৰত খাদ্যশস্য উৎপাদন বৃদ্ধিৰ ক্ষেত্ৰত এক প্ৰশংসনীয় অগ্ৰগতি লাভ কৰিছে। ই খাদ্য ৰপ্তানিকাৰী ৰাষ্ট্ৰহিচাপে পৰিগণিত হৈছে। তথাপিও, অপুষ্টি আৰু পুষ্টিহীনতাৰ সমস্যাবোৰ অব্যাহত আছে। পুষ্টিহীনতাই জনসংখ্যাৰ এক বৃহৎ অংশ, বিশেষকৈ শিশু আৰু মাতৃসকলক প্ৰভাৱিত কৰে, আৰু বায়ুমণ্ডলীয় CO2-ৰ ঘনত্ব বৃদ্ধিৰ ফলত বৃদ্ধি হয় যি পুষ্টিৰ ওপৰত হ্ৰাস প্ৰভাৱ পেলায়। সাৰৰ ইনপুটৰ সৈতে পুষ্টিৰ ঘনত্বও হ্ৰাস হ'ব পাৰে যি মুঠ উৎপাদন বৃদ্ধি কৰিব পাৰে কিন্তু পুষ্টিৰ মানদণ্ড হ্ৰাস কৰিব পাৰে।
সেয়েহে, উন্নত কৃষি পুষ্টি -সংবেদনশীল হ'ব লাগিব। খাদ্যৰ পুষ্টিগত মানদণ্ড মাটিৰ স্বাস্থ্যৰ ওপৰতো নিৰ্ভৰ কৰে। সেয়েহে, "এক স্বাস্থ্য" ধাৰণাটো মানুহৰ মাজলৈ আনিব লাগিব: "মাটি, উদ্ভিদ, জীৱ-জন্তু, মানুহ, পৰিৱেশ আৰু পৃথিৱীৰ স্বাস্থ্য হৈছে এক আৰু অবিভাজ্য"। অৰ্থাৎ, মাটিৰ স্বাস্থ্যৰ অৱক্ষয়ৰ এক নিৰন্তৰ প্ৰভাৱ আছে, আৰু বাকী সকলোবোৰৰ স্বাস্থ্যও হ্ৰাস পায়।
পুষ্টিহীনতাৰ প্ৰচলন হ্ৰাস কৰাৰ বাবে উৎপাদিত খাদ্যৰ পুষ্টিগত মানদণ্ড উন্নত কৰা প্ৰয়োজন। সেয়েহে, পুষ্টি -সংবেদনশীল কৃষি হৈছে এক উচ্চ অগ্ৰাধিকাৰ। খাদ্যত 17 টা মাইক্ৰ'নিউট্ৰিয়েণ্ট, 5 টা মেক্ৰোনিউট্ৰিয়েণ্ট, প্ৰ'টিনৰ লগতে সকলো অত্যাৱশ্যকীয় এমিনো এচিড আৰু ভিটামিন থাকিব লাগিব।
আয়ুৰ্বেদে কোৱাৰ দৰে " যেতিয়া আহাৰ ভুল হয়, ঔষধৰ কোনো কাম নাই; যেতিয়া আহাৰ সঠিক হয়, ঔষধৰ কোনো প্ৰয়োজন নাই"। কৃষিয়ে "সঠিক আহাৰ" বৃদ্ধি আৰু প্ৰদানৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিব লাগিব। কৃষি আৰু আহাৰ পৰস্পৰ সম্বন্ধিত।
