সাম্প্ৰতিক সময়ত অসমৰ টেঙা খেতিৰ, বিশেষকৈ সুমথিৰা (Mandarin/Khasi orange) আৰু মৌচম্বি খেতিৰ দ্ৰুত গতিত অৱনতি (citrus decline) হোৱা দেখা গৈছে | আজিৰ পৰা ১৫-২০ বছৰ আগত দেখা পোৱা বাগিচাবোৰ এতিয়া প্ৰায় নোহোৱা হ'ল | চিৰাং জিলাৰ আমাৰ গাঁওতেই প্ৰতি ঘৰৰ বাৰীত দহৰ পৰা চাৰিশ-পাঁচশলৈকে সুমথিৰাৰ গছ আছিল | গছতে পকা সুমথিৰা ফলৰ সুস্বাদু গন্ধ এতিয়াও স্মৃতিত সজীৱ হৈ আছে; গছবোৰহে নাই ! কোকৰাঝাৰ জিলাতো একে পৰিস্থিতি | অৱস্থা এনে এটা পৰ্যায় পাইছে যে বৰ্তমান ভূটানৰ সুমথিৰা অবিহনে গত্যন্তৰ নাই | কোকৰাঝাৰ চহৰৰ দূৱাৰমূখ কাৰিগাওঁ চ'কত (31-C ৰাষ্ট্ৰীয় ঘাই পথ) ৰঙ-বিৰঙৰ দখনা পিন্ধি বড়ো মহিলাসকলে ডিচেম্বৰৰ পৰা ফেব্ৰুৱাৰীলৈকে বিক্ৰী কৰা উজ্বল কমলা ৰঙৰ সুমথিৰাবোৰ কাষৰীয়া বিদেশী ৰাষ্ট্ৰ ভূটানৰহে | স্থানীয় যিখিনি উৎপাদন হয়, সেয়া ডিচেম্বৰৰ ভিতৰতে প্ৰায় শেষ হৈ যায় |  

মুখ্যত: আগৰ প্ৰজন্মৰ বাগিচা পৰিচালনাৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় প্ৰযুক্তি-জ্ঞানৰ অভাৱ, আনহাতে নতুন চামৰ এইবিধ খেতিৰ প্ৰতি আগ্ৰহৰ অভাৱেই সুমথিৰা খেতিৰ অৱনতিৰ প্ৰধান কাৰণ বুলি মোৰ ধাৰণা | সুখৰ কথা যে অতি সম্প্ৰতি কেইজনমান যুৱ খেতিয়কে মৌচম্বিৰ লগত সাদৃশ্য থকা মালটা (Malta: Sweet orange) ফলৰ খেতি কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছে |  উল্লেখ্য যে Bangladesh Agriculture Research Institute (BARI) য়ে ২০০৩  চনত উদ্ভাৱন কৰা BARI Malta-1 নামৰ বৰ্ণ সংকৰ মালটাই ভাৰততো জনপ্ৰিয় হৈছে, বিশেষকৈ চুবুৰীয়া ৰাজ্য বেংগলত | ইয়াৰ কেইটামান বিশেষত্ব হ'ল:

• গছ চাপৰ আৰু জোপোহা হয়।
• বৰ্ণ সংকৰ কাৰণে grafting কৰা পুলিহে ৰোপন কৰিব লাগে।
• ৰোপনৰ দ্বিতীয় বা তৃতীয় বছৰৰ পৰা ফলন আৰম্ভ হয়, গতিকে gestation period ছুটি।
• প্ৰতিটো পৈণত গছত ৩০০-৪০০ ফল ধৰে, ফলৰ গড় ওজন ১৪৬ গ্ৰাম।
• ফলৰ আকৃতি ঘুৰণীয়া, পুৰঠ হ'লেও সেউজীয়া হৈ থাকে, নাভি মণ্ডলত চক্ৰাকাৰ চিহ্ন থাকে।
• ফলবোৰ অতি ৰসাল (juice 33.7%) আৰু মিঠা (TSS 7.8%, total acid 0.36%) ;
• অক্টোবৰ-ডিচেম্বৰৰ ভিতৰত চপাবৰ হয়, গড় উৎপাদন ২০০ কুইন্টল, প্ৰতি হেক্টৰ |

লগতে পঢ়ক- 

এই জাতৰ মধুৰি পুলিৰ বাবে উল্লিখিত নম্বৰত ফোন কৰক

গোসাঁইগাঁৱৰ কেইজনমান যুৱ খেতিয়কে ইয়াৰ খেতি আৰম্ভ কৰিছে যেনে- বাজুগাঁৱৰ ইমানুৱেল বসুমতাৰী, পদ্মবিলৰ অংশুমান ইছলাৰী, কচুগাঁৱৰ ৰংজালু মুছাহাৰী | মোৰ ফালৰ পৰা ৰংজালুক PMKSY আঁচনিৰ সুবিধা গ্ৰহণ কৰি জলসিঞ্চনৰ ব্যৱস্থা কৰি ল'বলৈ (drip irrigation) আৰু গছবোৰক ছাতিৰ দৰে আকৃতি দিবলৈ (umbrella-shape by proper pruning & training) পৰামৰ্শ দিয়া আছে | বৰ্তমান শাৰীবোৰৰ মাজত থকা খালী ঠাইত শাক-পাচলিৰ খেতি কৰি অন্তর্বর্তীকালীন উপাৰ্জন কৰিবলৈও পৰামৰ্শ দিয়া হৈছে

সংযোজন : ভুটান আৰু অসম-মেঘালয়ত উৎপাদন হোৱা সুমথিৰাৰ টেঙা-মিশ্ৰিত বিশেষ মিঠা স্বাদ অন্য ৰাজ্যৰ সুমথিৰা বা কমলাত পোৱা নাযায়| গতিকে ইয়াৰ উন্নত স'চ তথা উন্নত কৃষি প্ৰণালী উদ্ভাৱনৰ অতীব প্ৰয়োজন হৈছে যাতে সদৌ অসম বিয়পি ইয়াৰ খেতি আকৌ ঠন ধৰি উঠে |

লগতে পঢ়ক- 

Banana farming : কল খেতিৰে গাড়ী কিনিলে তামুলপুৰৰ মিকাছ বসুমতাৰীয়ে