কৃষি বিপণন আৰু সম্প্ৰসাৰণত ছ'চিয়েল মিডিয়াৰ ভূমিকাৰ এক চমু অৱলোকন

পৰম্পৰাগতভাৱে, কৃষি তথ্য বিনিময়ত বাতৰি কাকত, দূৰদৰ্শন আৰু আলোচনী আদিৰ দৰে ঔদ্যোগিক মাধ্যমৰ আধিপত্য আছে। কিন্তু এতিয়া একবিংশ শতিকাৰ শক্তি আক্ষৰিক ভাৱে আমাৰ হাতত আছে। নিজৰ ঘৰৰ পৰা লাখ লাখ লোকৰ সৈতে সংযোগ স্থাপন কৰিবলৈ আমাৰ ওচৰত আগতে কেতিয়াও ইমান শক্তিশালী সঁজুলি নাছিল আৰু সমগ্ৰ বিশ্বতে ই ব্যৱসায় কৰাৰ ধৰণ সলনি কৰিছে। ছ'চিয়েল মিডিয়া (সামাজিক মাধ্যম) এতিয়া সমগ্ৰ বিশ্বতে যোগাযোগৰ এক মূলধাৰাৰ প্ৰকাৰ আৰু স্মাৰ্ট ফোনৰ সংখ্যা বৃদ্ধিৰ সৈতে জনপ্ৰিয়তাও বৃদ্ধি হৈছে।

ছ'চিয়েল মিডিয়া (সামাজিক মাধ্যম) হৈছে কৃষি বিপণনৰ নতুন ক্ষেত্ৰ য'ত ব্লগ, মাইক্ৰ' ব্লগ, পৃষ্ঠা, গোট আদি আছে। বিভিন্ন সামাজিক মাধ্যমৰ সঁজুলি যেনে ফেচবুক, টুইটাৰ, ইউটিউব, ইনষ্টাগ্ৰাম, লিংকডইন, হোৱাটছএপ আদি কৃষিজাত সামগ্ৰী আৰু কৃষি বিপণনৰ বিষয়ে তথ্য ভাগ বতৰা কৰাৰ অধিক উপায় হৈ পৰিছে। এইবোৰে তথ্য পোৱাৰ বাবে কৃষক সকলৰ সময় আৰু ব্যয় ৰাহি কৰে। সামাজিক মাধ্যমক বিপণনৰ সঁজুলি হিচাপে গ্ৰহণ কৰাৰ বাবে বহুতো প্ৰত্যাহ্বান আছে। সামাজিক মাধ্যমত কৃষিজাত সামগ্ৰীৰ ই-ক্ৰয় আৰু ই-বিক্ৰীৰ ওপৰত লোকসকলক কম বিশ্বাস কৰা হয়।

ছ'চিয়েল মিডিয়া (সামাজিক মাধ্যম) কিয়?

সামাজিক মাধ্যম কৃষিৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ নেকি? এই প্ৰশ্নটোৰ যথেষ্ট গুৰুত্ব আছে। কৃষক সকলে সামাজিক মাধ্যম ব্যৱহাৰ কৰি আছে কিয়নো ইয়াৰ ভৌগোলিক দূৰত্বত কৃষক, কৃষি ব্যৱসায়, কৃষি বিশেষজ্ঞৰ সৈতে সংযোগ স্থাপন কৰাৰ ক্ষমতা আছে। সামাজিক মাধ্যমই কিছু পৰিমাণে কৃষি বিপণন সমস্যাৰ সমাধান কৰে। সামাজিক মাধ্যমৰ মূল উদ্দেশ্য হৈছে তথ্য শ্বেয়াৰ কৰা আৰু সজাগতা সৃষ্টি কৰা। কৃষক সকলে শস্য চপোৱা, শস্য চপোৱাৰ পিছত কৃষিজাত সামগ্ৰীৰ প্ৰচাৰ আদি সম্পৰ্কে নিজক আপডেট কৰিব পাৰে। তেওঁলোকে ছবি, লিংক, ভিডিঅ' আদি প্ৰেৰণ কৰি কৃষিজাত সামগ্ৰী বিক্ৰী আৰু ক্ৰয়ৰ প্ৰচাৰ কৰিব পাৰে।

কৃষিৰ ক্ষেত্ৰত জনপ্ৰিয় সামাজিক মাধ্যমৰ সঁজুলি বাবে:

 ফেচবুক (Facebook): ফেচবুক হৈছে বিশ্বৰ আটাইতকৈ জনপ্ৰিয় সামাজিক নেটৱৰ্কিং ৱেবছাইট কিয়নো ই পৰিয়াল আৰু বন্ধুবৰ্গৰ সৈতে সংযোগ স্থাপন কৰা আৰু ছবি আৰু ভিডিঅ' শ্বেয়াৰ কৰা সহজ কৰে। ই ব্যৱহাৰকাৰী সকলক এটা প্ৰ'ফাইল সৃষ্টি কৰিবলৈ, বন্ধু যোগ দিবলৈ, বাৰ্তা প্ৰেৰণ কৰিবলৈ আৰু উমৈহতীয়া আগ্ৰহী গোটত যোগদান কৰিবলৈ অনুমতি দিয়ে।

টুইটাৰ (Twitter): টুইটাৰ দ্ৰুত আৰু সহজ যাৰ ফলত ব্যৱহাৰকাৰী সকলে ১৪০ টা বৰ্ণৰ বাৰ্তা শ্বেয়াৰ কৰিব পাৰে। এই বাৰ্তাবোৰক "টুইট" বুলি কোৱা হয়, যিবোৰ পঢ়িবলৈ আগ্ৰহী যিকোনো লোকৰ বাবে উপলব্ধ।

 ইউটিউব (Youtube): ইউটিউব হৈছে এক ভিডিঅ' শ্বেয়াৰিং ৱেবছাইট য'ত ব্যৱহাৰকাৰী সকলে নিজৰ চেনেল খুলি ভিডিঅ' আপলোড কৰিব পাৰে আৰু চাব পাৰে।

হোৱাটছএপ (WhatsApp): হোৱাটছএপ মেচেঞ্জাৰ হৈছে স্মাৰ্টফোনৰ বাবে এটা স্বত্বাধিকাৰী ক্ৰছ প্লেটফৰ্ম আৰু তাৎক্ষণিক মেচেজিং এপ্লিকেচন। মেচেজৰ উপৰিও ব্যৱহাৰকাৰী সকলে ইজনে সিজনক ছবি, ভিডিঅ' আৰু অডিঅ' মাধ্যমত বাৰ্তা প্ৰেৰণ কৰিব পাৰে।

লিংকডিন (LinkedIn): লিংকডিন হৈছে পেছাদাৰী সম্প্ৰদায়ৰ বাবে। ই আপোনাক কাৰ্যালয়ৰ সহকৰ্মীৰ সৈতে নেটৱৰ্ক কৰিবলৈ অনুমতি দিয়ে আৰু ব্ৰেণ্ড আৰু চাকৰি বিচৰা সকলৰ বাবে এক শক্তিশালী এপ্প । আপুনি আপোনাৰ বায়'ডাটা পোষ্ট কৰিব পাৰে, আন পেছাদাৰী সকলৰ সৈতে সংযোগ কৰিব পাৰে আৰু উদ্যোগৰ বাতৰিৰ সৈতে আপ টু ডেট থাকিব পাৰে।

এগ্ৰোপিডিয়া (Agropedia) : এগ্ৰোপিডিয়া হৈছে এক মুক্ত জ্ঞান ভাগ বতৰা কৰা মঞ্চ। ই হৈছে এক অনলাইন কৃষি জ্ঞান ভঁৰাল যি বিজ্ঞানী, গৱেষক, সম্প্ৰসাৰণ কৰ্মী আৰু কৃষি সম্প্ৰদায়ৰ বাবে কৃষি তথ্য উপলব্ধ কৰে। এইটো সাতটা কনচৰ্টিয়াম অংশীদাৰৰ এক সহযোগিতা মূলক প্ৰকল্প যেনে ICRISAT হায়দৰাবাদ, NAARM হায়দৰাবাদ, IIT কানপুৰ, IIT বোম্বাই, GBPUAT পন্তনগৰ, UAS ৰাইচুৰ and IIITM কেৰালা । প্ৰকল্পটো ভাৰত চৰকাৰৰ দ্বাৰা সমৰ্থিত আৰু ভাৰতীয় কৃষি গৱেষণা পৰিষদৰ ৰাষ্ট্ৰীয় কৃষি উদ্ভাৱন প্ৰকল্পৰ জৰিয়তে বিশ্ব বেংকৰ দ্বাৰা পৃষ্ঠপোষকতাত কৰা হৈছে। প্ৰকল্পটো ২০০৯ চনৰ ১২ জানুৱাৰীত আৰম্ভ কৰা হৈছিল।

কৃষি উদ্যোগত সামাজিক মাধ্যমৰ বিষয়ে আলোচনা কৰোঁতে কৃষক আৰু কৃষি ব্যৱসায়ী সকলে উল্লেখ কৰা আটাইতকৈ সচৰাচৰ আপত্তিটো হ'ল যে তেওঁলোকে ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰাৰ মূল্য দেখা নাপায়। যদি আমি এই নতুন প্ৰযুক্তিৰ সৈতে আমাৰ সময় অতিবাহিত কৰিছোঁ, আমি নিশ্চিত কৰিব লাগিব যে আমি ইয়াক উৎপাদনশীলভাৱে ব্যৱহাৰ কৰি আছোঁ আৰু তাৰ বিনিময়ত মূল্যৱান কিবা এটা লাভ কৰিছোঁ। মূল প্ৰশ্নটো হ'ল আমি কেনেকৈ ডিজিটেল মাধ্যমৰ পৰা মূল্য আহৰণ কৰিম আৰু তথ্যৰ বিলম্ব আৰু পুনৰাবৃত্তিৰ সঁজুলি হোৱাৰ পৰিৱৰ্তে ইয়াক আমাৰ সময়ৰ সৈতে দক্ষতাৰে ব্যৱহাৰ কৰিম।

সামাজিক মাধ্যম আৰু ইয়াৰ উদ্দেশ্যৰ বিষয়ে কওঁতে মূল্যৰ ধাৰণাটো প্ৰায়ে ভুল বুজা যেন লাগে। যদিও সাধাৰণতে সামাজিক নেটৱৰ্কিং ব্যৱহাৰ কৰাটো বিনামূলীয়া, সময়ৰ কিন্তু সুযোগ ব্যয় হয়। কৃষি উদ্যোগ আৰু বেছিভাগ উদ্যোগৰ উদ্দেশ্যৰ বাবে মই বিশ্বাস কৰো যে মূল্যটো সামাজিক মূলধনত আছে। সামাজিক মূলধনক বিশ্বাস, ব্যস্ততা আৰু সম্প্ৰদায়ৰ অন্তৰ্ভুক্তি হিচাপে সংজ্ঞায়িত কৰা হয় (বিশ্ব বেঙ্ক, ২০১১ চন)

কৃষি সম্প্ৰসাৰণৰ ওপৰত প্ৰভাৱ:

কৃষি সম্প্ৰসাৰণৰ ওপৰত ছ'চিয়েল মিডিয়াৰ কেইবাটাও প্ৰভাৱ আছে যেনে :

১. ছ'চিয়েল মিডিয়াই তথ্য শ্বেয়াৰ কৰাৰ বাবে আৰু ইয়াৰ অংশ হ'বলৈ পেছাদাৰী সকলক সুবিধা প্ৰদান কৰে । লগতে তেওঁলোকক কৃষি খণ্ডত চলি থকা উন্নয়নৰ বিষয়ে অৱগত  হোৱাত আৰু আপডেট হৈ থকাত সহায় কৰে।

২. ফেচবুক, হোৱাটছএপ আৰু ইউটিউবৰ দৰে প্লেটফৰ্ম ব্যৱহাৰৰ কৰি গ্ৰাম্য এলেকাত সম্প্ৰসাৰণ কৰ্মীৰ প্ৰসাৰ (যি বৰ্তমান প্ৰতি জন সম্প্ৰসাৰণ কৰ্মীৰ বাবে প্ৰায় ১২০০ -  ১৫০০ কৃষক বুলি অনুমান কৰা হৈছে) বহুগুণ বৃদ্ধি কৰিব পাৰি।

৩. সম্প্ৰসাৰণ কৰ্মচাৰীৰ পেছাদাৰী বিকাশ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশ য'ত সামাজিক মাধ্যমই  সহায় কৰিব পাৰে। ধাৰণা আৰু মতামত শ্বেয়াৰ কৰি তেওঁলোকৰ কেৰিয়াৰৰ উন্নতিত সহায় কৰিব পাৰে।

৪.  ছ'চিয়েল মিডিয়াৰ সক্ৰিয় ব্যৱহাৰে ক্ৰাউড ফাণ্ডিংৰ জৰিয়তে বৃহৎ পুঁজি আকৰ্ষণ কৰিব পাৰে।

৫. আজি কৃষি সম্পৰ্কীয় সমস্যাবোৰৰ দৃশ্যমানতা বৃদ্ধি হোৱাৰ সৈতে অনা-কৃষি আৰু নগৰীয় পৃষ্ঠভূমিৰ বহুতো যুৱক-যুৱতীয়ে কৃষি উদ্যোগত আগ্ৰহী হৈ পৰিছে আৰু গ্ৰাম্য খণ্ডৰ আনসকলৰ বাবে নিযুক্তিৰ সুযোগ সৃষ্টি কৰিছে।

৬. সামাজিক মাধ্যমই নীতি আৰু নীতি নিৰ্ধাৰক সকলক প্ৰভাৱিত কৰিবলৈ প্ৰয়োজনীয় অন্তৰ্দৃষ্টি আৰু প্ৰমাণ প্ৰদান কৰে।

ছ'চিয়েল মিডিয়া ব্যৱহাৰৰ কিছুমান অসুবিধা:

১.  সামাজিক নেটৱৰ্কৰ অত্যাধিক ব্যৱহাৰৰ ফলত কামত বিলম্ব হ'ব পাৰে আৰু সময় অপচয় কৰাৰ   প্ৰৱণতা হ'ব পাৰে।

২.  মিছা তথ্যৰ প্ৰচলন আৰু সেইবোৰত আৱদ্ধ হোৱা।

৩. এই প্লেটফৰ্মবোৰ কেনেদৰে ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে বুজিবলৈ সকলো কৃষক পৰ্যাপ্ত  শিক্ষিত নহয়।

৪. কোনো প্ৰকাৰে সামাজিক মাধ্যম ভৌতিক পৃথিৱীত সামাজিক নেটৱৰ্ক আৰু সংযোগৰ সলনি হ'ব নালাগে অৱশ্যে সামাজিক মাধ্যম সেই সামাজিক বাৰ্তালাপৰ সুবিধাৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা এক সঁজুলিহে।

উপসংহাৰ :

ছ'চিয়েল মিডিয়া (সামাজিক মাধ্যম) এতিয়া সমগ্ৰ বিশ্বতে যোগাযোগৰ এক মূলসুঁতিৰ প্ৰকাৰ যি স্মাৰ্ট ফোনৰ সংখ্যা বৃদ্ধিৰ লগত বাঢ়ি গৈ আছে। অন্যান্য উদ্যোগ সমূহে ব্যৱসায় আৰু উপভোক্তা সম্পৰ্কত এই মাধ্যমক গ্ৰহণ কৰিছে অৱশ্যে ভাৰতত ইয়াক ব্যাপকভাৱে গ্ৰহণ কৰা হোৱা নাই। সময় অপচয় কৰাৰ সলনি সামাজিক মাধ্যমক এক মূল্যৱান সঁজুলি হিচাপে প্ৰচাৰ কৰাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ।

ভাৰত হৈছে এনে এখন দেশ য'ত কম্পিউটাৰতকৈ অধিক স্মাৰ্টফোন আছে আৰু গ্ৰাম্য অংশত ব্যৱহাৰকাৰী সকল ২০১৫ চনত ৯% ৰ পৰা ২০২১ চনত ৩৭% লৈ দ্ৰুতগতিত বৃদ্ধি হৈছে। এইটো কৃষি সম্প্ৰসাৰণত সামাজিক মাধ্যমৰ ব্যৱহাৰৰ বাবে ভাল খবৰ। দক্ষতাৰ অভাৱ আৰম্ভণিতে এক বাধা হ'ব পাৰে কিন্তু সংবেদনশীলতা আৰু প্ৰশিক্ষণে সামাজিক মাধ্যমক ব্যৱহাৰ কৰি কৃষকৰ সংখ্যা বৃদ্ধি কৰাত সহায় কৰিব পাৰে। কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী গ্ৰামীণ ডিজিটেল সাক্ষৰতা অভিযান(PMGDISHA)ৰ লক্ষ্য হৈছে দেশত ডিজিটেল সাক্ষৰতা বৃদ্ধি কৰা। সামাজিক মাধ্যমৰ কাৰ্যকৰী ব্যৱহাৰে নিশ্চিতভাৱে কৃষি সম্প্ৰসাৰণ শিক্ষাৰ প্ৰচেষ্টা আৰু উৎপাদনশীলতা বৃদ্ধি কৰিব।

লগতে পঢ়ক-কৃষকসকলক স্বতন্ত্ৰ হোৱাত সহায় কৰিবলৈ কৃষিৰ যান্ত্ৰিকীকৰণ

সংকলন আৰু সম্পাদনা

শ্ৰী দীপক কুমাৰ গোস্বামী

কাৰ্যসূচী সহায়ক (কম্পিউটাৰ)

কৃষি বিজ্ঞান কেন্দ্ৰ ধেমাজি

অসম কৃষি বিশ্ববিদ্যালয়

চিমেন চাপৰি, ধেমাজি (অসম)

ফোন:  ৯৯৫৪-৩৭০৯৩৬