খেতি কৰিবলৈ আপোনাৰ মাটী অভাৱ নেকি? তেন্তে এই পদ্ধতি ব্যৱহাৰ কৰক, কেনো মাটী প্রয়োজ নাই ( soil less ferming method hydroponics Cultivation)

    জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ ফলত ভূমিৰ পৰিমাণ দিনক দিনে হ্ৰাস পাই আহিছে। ফলত বৰ্ধিত খাদ্যৰ চাহিদাই আমাক বাৰুকৈয়ে সমস্যাত পেলাইছে। ইফালে, বিশ্বত বৰ্ধিত প্ৰদূষণৰ স্তৰ কীটনাশকৰ দ্বাৰা ৰোপণ কৰা শস্যৰ ক্ষতি হোৱাৰ আশংকা বাঢ়িছে। গতিকে, এই জৈৱিক কৃষিকালত আপুনি কিমান স্বাস্থ্যকৰ আৰু জৈৱিক খাদ্য খাবলৈ পাইছে সেই বিষয়ে হয়টো বহলাই কোৱাৰ প্রয়োজন নাই।এই পৰিস্থিতিত বিশ্বত হাইড্ৰপনিক কৃষি পদ্ধতি অধিক জনপ্রিয় হৈ পৰিছে আৰু এক ভৱিষ্যত প্রকট হৈ উঠিছে।

    হাইড্ৰপনিক হৈছে এক আধুনিক কৃষি পদ্ধতি। অত্যাধিক লাভজনক শস্যৰ এই প্ৰণালীত, মাটিহীন কৃষি আৰু এক নিয়ন্ত্ৰিত পৰিৱেশত কৰা হয়, পানীয়ে গছবোৰৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় খাদ্য প্ৰদান কৰে। জনবহুল দেশবোৰত য'ত কম প্ৰাকৃতিক কৃষি ভূমি আছে, বিল্ডিংৰ ছাদ, চোতাল, পলি টানেল আৰু নেট ঘৰত হাইড্ৰোপনিক পদ্ধতিত পাচলি আৰু ফল উৎপাদন কৰা হয়।

   আমেৰিকা যুক্তৰাজ্য, জাপান, টাইৱান, চীন, থাইলেণ্ড, ছিংগাপুৰ, মালয়েছিয়া আদিৰ দৰে দেশত পাচলি আৰু ফলৰ হাইড্ৰপনিক কৃষিৰ জৰিয়তে বাণিজ্যিকভাৱে উৎপাদন কৰা হয়। এই শস্যৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ সুবিধা হ'ল ইয়াক গোটেই বছৰ খেতি কৰিব পাৰি আৰু উৎপাদিত শস্যত কোনো কীটনাশক ব্যৱহাৰ কৰা নহয়। অধিক গুৰুত্বপূৰ্ণ কথা এয়ে যে হাইড্ৰপনিক পদ্ধতিয়ে দেখুৱাইছে যে মাটি অবিহনে শস্য উৎপাদন কৰা আৰু খাদ্যৰ চাহিদা পূৰণ কৰা সম্ভৱ। অনুর্বৰ আৰু উপকূলীয় অঞ্চলত নিয়ন্ত্ৰিত পৰিৱেশত, চহৰৰ সীমাবদ্ধ অঞ্চলত উচ্চ মূল্যৰ শস্যৰ দৰে এই পদ্ধতিত শস্য উৎপাদন কৰিব পাৰি। ই পৰিৱেশ-অনুকূল আৰু কীট-পতংগৰ আক্ৰমণ কম হয় যাৰ ফলত কোনো কীটনাশক দ্ৰব্য ব্যৱহাৰ কৰাৰ প্ৰয়োজন নাই। ফলস্বৰূপে, উৎপাদিত শস্যৰ কোনো বিষাক্ত প্ৰভাৱ নাথাক ৷

এই প্ৰণালীৰ খেতি সম্পূৰ্ণৰূপে নতুন নহয়। হাইড্ৰপনিক পদ্ধতি বহুদিন আগৰে পৰা চলি আছে। কিন্তু বৰ্তমান সময়ত প্ৰযুক্তিটো অধিক উন্নত হৈ পৰিছে। যিবোৰ অঞ্চলত পানী জমা হৈ থাকে, তেনে অঞ্চল সম্পূর্ণ জৈৱিক পদ্ধতিৰে সীমিত পৰিসৰত পানীৰ ওপৰতে খেতি কৰা হয়। অৱশ্যে, পৰম্পৰাগত পদ্ধতি উন্নত কৰিবলৈ আধুনিক হাইড্ৰোপনিক পদ্ধতিৰ প্ৰয়োজন হৈছে। এইটো মনত ৰখা গুৰুত্বপূৰ্ণ যে ভাসমান কৃষি পদ্ধতিবোৰ বৰ্তমান প্ৰযুক্তি-আধাৰিত হাইড্ৰোপনিক পদ্ধতিৰ পৰা পৃথক।

খেতি পদ্ধতি ( Hydroponics Method)

    হাইড্ৰপনিক হৈছে মাটিবিহীন শস্য আৰু পাচলি খেতি কৰাৰ পদ্ধতি।

   এই পদ্ধতিৰ মূলনীতি হৈছে নিয়ন্ত্ৰিত পৰিৱেশত গছবোৰক অত্যাৱশ্যকীয় খাদ্য সামগ্ৰী যোগান ধৰাৰ দ্বাৰা প্লাষ্টিক ট্ৰে, বাল্টি বা বটলত শস্য উৎপাদন কৰা।

  হাইড্ৰপনিক পদ্ধতিত ভূমিৰ কোনো প্ৰয়োজন নাই। যিকোনো খালী স্থানত নিয়ন্ত্ৰিত পৰিৱেশত, পাচলি, ফল আৰু ফুল গোটেই বছৰজুৰি খেতি কৰা সম্ভৱ।

এই পদ্ধতিত কি খেতি কৰা সম্ভৱ

 আমাৰ প্ৰয়োজনীয় প্ৰায় সকলো পাচলি আৰু ফল হাইড্ৰোপনিক পদ্ধতিত খেতি কৰিব পাৰি। উদাহৰণ স্বৰূপে, পাচলিৰ ভিতৰত আছে লাই শাক, পালেং শাক, কলমৌ, ধনিয়া, আৰু বন্ধাকপি আদি খেতি। ফল হৈছে বিলাহী, বেঙেনা, কেপচিকাম, ব্ৰকলি, ফুলকপি, চাচা, তৰমুজ, স্কোয়াছ, ষ্ট্ৰবেৰী খেতি ইত্যাদি। আৰু ফুল খেতি কৰা সম্ভৱ। গন্ধা ফুল, গোলাপ, আৰ্কিড, জবা, চন্দ্ৰমল্লিকা দৰে আদি ফুল হাইড্ৰপনিক ধৰণে খেতি কৰিব পাৰি।

    আগত কোৱা হৈছে যে এই খেতিৰ বাবে মাটিৰ প্ৰয়োজন নাই, বা ইয়াক মাটিৰ প্ৰয়োজন নাই। এইটো ইয়াৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ সুবিধা। ছাদ, বাৰাণ্ডা আৰু খোলা স্থানত শস্য উৎপাদন কৰিবলৈ প্লাষ্টিক চাৰি কোনযুক্ত বাকচত পানী ব্যৱহাৰ কৰি কৰিব পাৰি। ই এক মাটিহীন কৃষি পদ্ধতি আৰু ইয়াৰ ফলত মাটিবাহিত ৰোগ আৰু কৃমি জনিত ৰোগ নহয়। গতিকে আমি ইয়াক শান্তিৰে বিকশিত কৰিব পাৰোঁ। নিয়ন্ত্ৰিত পৰিৱেশত শস্যবোৰ বছৰে খেতি কৰিব পাৰি। এই পদ্ধতিটোত কম কীট-পতংগ আক্ৰমণৰ বাবে বিষমুক্ত পাচলি উৎপাদন হয়।

    সুবিধা আৰু সামৰ্থ্য অনুসৰি সৰু আৰু ডাঙৰ অঞ্চলত স্বাস্থ্যকৰ আৰু পৰিষ্কাৰ শস্য উৎপাদন কৰিবলৈ এই পদ্ধতিটো ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি। অৰ্থাৎ হাইড্ৰপনিক কৃষি পৰিৱেশ আৰু স্বাস্থ্যৰ বাবে লাভজনক, অর্থকাৰী আৰু সুৰক্ষিত।

হাইড্ৰপনিক ব্যৱহাৰ পদ্ধতিৰ ভাগ

হাইড্ৰপনিক পদ্ধতি ৰ খেতি কৰাৰ দুটা উপায়।

১) সঞ্চালন পদ্ধতি (Circulating System) 

২) সঞ্চালন বিহীন পদ্ধতি (Non Circulating     System)

সঞ্চালন পদ্ধতি: এই পদ্ধতিত, উদ্ভিদৰ অত্যাৱশ্যকীয় খাদ্য সামগ্ৰী এটা টেংকত মিহলি কৰা হয়। তাৰ পিছত পাম্পৰ সহায়ত ট্ৰেত পুষ্টিৰ দ্ৰৱণ সঞ্চালন কৰি উদ্ভিদ বৃদ্ধি কৰা হয়। প্ৰতিদিনে কমেও ৭ ৰ পৰা ৮ ঘণ্টা পাম্পৰ সহায়ত প্রক্রিয়াটো চলাই ৰখা হয়। প্ৰথমতে, প্ৰথম বছৰৰ ট্ৰে, পাম্প আৰু পাইপ আনুষাঙ্গিক ব্যয় অলপ বেছি কিন্তু পৰৱৰ্তী বছৰৰ পৰা কেৱল ৰাসায়নিক খাদ্য সামগ্ৰীৰ প্ৰয়োজন হয়। ফলস্বৰূপে, খেতিৰ দ্বিতীয় বছৰৰ পৰা কৃষিৰ ব্যয় যথেষ্ট হ্ৰাস পাই ৷

২) সঞ্চালন বিহীন পদ্ধতি : এই পদ্ধতিত, ট্ৰে এখনত গছক প্ৰয়োজনীয় খাদ্য সামগ্ৰী যুক্তিসঙ্গত স্তৰত যোগান ধৰাৰ দ্বাৰা শস্য পোনপটীয়াকৈ উৎপাদন কৰা হয়। খাদ্য সামগ্ৰী যোগান ধৰাৰ বাবে কোনো পাম্প বা পানীৰ প্ৰয়োজন নাই। এই ক্ষেত্ৰত, খাদ্য উপাদানবোৰৰ মিশ্রন আৰু কৰ্কচেণ্ডৰ মাজত 5-7 চেমি স্থান ফাঁক বা কৰ্কচেণ্ডৰ উপৰত 4-5 টা সৰু ফুটা ৰাখিব লাগে যাতে বায়ু সহজে প্ৰবাহিত হ'ব পাৰে। গছটোৱে কৰ্কশ্বীটৰ খালী স্থানৰ পৰা প্ৰয়োজনীয় অক্সিজেন সংগ্ৰহ কৰিব পাৰে। খাদ্য উপাদানবোৰ সাধাৰণতে শস্যৰ প্ৰকাৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি 2-3 বাৰ ট্ৰেত যোগ কৰিব লাগে ৷ এই পদ্ধতিত কোনো বৈদ্যুতিক মটৰ, পাম্প বা পাইপ ব্যৱহাৰৰ প্ৰয়োজন নহয়। প্লাষ্টিক বাল্টি, বটল আদি ব্যৱহাৰ কৰি ছাদ, বাৰাণ্ডা আৰু খোলা স্থানত সঞ্চালন বিহীন পদ্ধতিত পাচলি উৎপাদন কৰিব পাৰি। ইয়াৰ দাম তুলনামূলকভাৱে কম হয়।

হাইড্ৰপনিক প্ৰণালীৰ সমস্যা

1) হাইড্ৰোপনিক পদ্ধতিত পানীৰ অম্লতা আৰু স্থায়িত্ব, বৈদ্যুতিক পৰিবাহিতা (EC), খাদ্যৰ অভাৱৰ লক্ষণবোৰ চিনাক্ত আৰু প্ৰয়োজনীয় ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰিবলৈ কৃষিৰ দক্ষতা আৰু অভিজ্ঞতা থকা প্রয়োজন।

2) এই পদ্ধতিৰ বাবে নেটহাউচ বা গ্লাচহাউচৰ প্ৰয়োজন যিটো অতি ব্যয়বহুল। নেটহাউচ বা গ্লাছহাউচৰ ভিতৰত থকা উষ্ণতাৰ ফলত উৎপাদন হ্ৰাস হ'ব পাৰে।

3) সকলো প্ৰকাৰৰ শস্যত হাইড্ৰোপনিক পদ্ধতিত খেতি কৰিব নোৱাৰি। এই পদ্ধতিৰ খেতিৰ বাবে কাৰিকৰী জ্ঞান, দক্ষতা আৰু অভিজ্ঞতাৰ প্ৰয়োজন।

হাইড্ৰপনিক পদ্ধতিত খেতি কৰাৰ পূর্বে লব লগা সতর্কতা

হাইড্ৰপনিক পদ্ধতিত শস্য উৎপাদনৰ বাবে কেইবাটাও কাৰক জনা প্ৰয়োজন।

1) সাধাৰণতে পিএইচৰ মাত্রা 5.8-6.5 আৰু EC স্তৰ 1.5-2.5 ds/m. ৰ ভিতৰত ৰখা হয়। এই স্তৰৰ বাহিৰলৈ গ'লে গছৰ শিপা বোৰ ক্ষতিগ্ৰস্ত হ'ব পাৰে। হঠাৎ জল-খাদ্যৰ দ্রৱনৰ PH আৰু EC সলনি কৰিব নোৱাৰি।

2) গছৰ খাদ্য উপাদানৰ প্ৰয়োজনীয়তা, অভাৱ, বেছি ভাগ গছৰ স্বাস্থ্য আৰু পাতৰ ৰঙ দেখি বুজি পোৱা যায়। খাদ্য সামগ্ৰীবোৰ লক্ষণ দেখি .আৰু প্ৰয়োজনীয়তা অনুযায়ী পূৰণ কৰিব লাগিব। সেয়েহে, প্ৰতিটো উপাদানৰ অভাৱৰ লক্ষণবোৰৰ বিষয়ে জ্ঞান থাকিব লাগিব।

3) পানীৰ আদ্রতা আৰু উষ্ণতা বজাই ৰাখখিব লাগে। পানীৰ উষ্ণতা বৃদ্ধিয়ে চালফাৰৰ হাৰ আৰু অক্সিজেনৰ চাহিদাও বৃদ্ধি কৰে। ফলস্বৰূপে, দ্রৱণৰ অক্সিজেন হ্ৰাস হয়। যাৰবাবে পানীত অতিৰিক্ত অক্সিজেন যোগান কৰিব লাগে। কাৰণ অক্সিজেনৰ অভাৱে উদ্ভিদৰ শিপা নষ্ট কৰিব।

4) কৃষি এলেকাত পৰ্যাপ্ত পোহৰ প্ৰদান কৰিব লাগে আৰু ৰোগমুক্ত উদ্ভিদ ৰাখিব লাগে। যদি উদ্ভিদত বেমাৰ হোৱা দেখা পোৱা যায়, ইয়াক লগে লগে আঁতৰাব লাগে।

     এই সতৰ্কবাণীৰ সৈতে, যদি হাইড্ৰোপনিক পদ্ধতিত খেতি কৰা হয় তেন্তে বৃহৎ লাভ কৰাৰ সম্ভাৱনা আছে। হাইড্ৰপোনিক কৃষি হৈছে ভাৰতৰ দৰে জনবহুল দেশবোৰত কৃষিৰ ভৱিষ্যত য'ত কৃষি ভূমি ক্ৰমে হ্ৰাস পাই আহিছে।